Attentiestenen geven bewogen historie van Grave weer

GRAVE - Het is even zoeken, maar dan gaat er een wereld voor je open: de attentiestenen of historische fototegels in Grave. Oud-burgemeester Lex Roolvink heeft in maart 2021 de eerste fototegel gelegd op de Markt. Het is een foto van de muziekkiosk die daar ooit stond. Roolvink had een voorbeeld van attentiestenen gezien in Schijndel waarop een foto met tekst van een verdwenen karakteristiek gebouw is weergegeven. Hij ging er in Grave mee aan de slag. Ze liggen nu bijna allemaal op hun plek.

Frank Haans (directeur Monumenten Advies Bureau) kreeg de opdracht van de gemeente om voorbeelden van verdwenen belangrijke gebouwen te zoeken en de teksten bij de foto’s te schrijven. Ook voor Haans was het een prettige verrassing dat de tegels deze maand zijn gelegd.

Frank Haans: ‘Ik heb met Leny van Lieshout een selectie gemaakt van gebouwen. Het zijn bouwwerken uit een ver verleden, maar ook van jongere datum, gebouwen waar mensen nog een herinnering aan hebben. Dus niet alleen boeiend voor toeristen, maar ook voor families uit de buurt. Zo hebben we een attentiesteen van de MAVO De Griend geplaatst. De school werd in de jaren 50 gebouwd tegenover de haven. In de jaren 60 werd hij uitgebreid en in negentiger jaren alweer afgebroken. De Griend ging toen op in het Merletcollege aan de Stoofweg. Veel mensen, uit de wijde omgeving, gingen hier naar school.’

Historische feiten
Haans heeft architectuurgeschiedenis gestudeerd en woont al jaren in Grave. Hij is een begenadigd verteller van de Graafse geschiedenis. Hij kon op de 21 fototegels steeds zes regels met historische feiten per steen gebruiken.

Meisjesschool
Frank Haans: ‘Er stond een meisjesschool aan de Elisabethstraat/Brugstraat. Vanaf 1938 is die gebruikt voor de huisvesting van de soldaten van het garnizoen. Daarna werd het een fabriek van potten en pannen en in 1969 is het gebouw gesloopt. Het is voor velen een vrij onbekende geschiedenis.’

De gasfabriek van Grave stond op het Oranjebastion. Het is in de jaren zestig gesloopt. In Groningen was gas gevonden en voor verlichting werd steeds vaker elektriciteit gebruikt, vertelt Haans. Gasfabrieken stonden rond 1900 vaak aan de rand van de stad, ook in Grave dus. De fabrieken gebruikten kolen voor het produceren van gas. En het gas werd niet gebruikt om te koken, maar voor verlichting. Op de plek van de gasfabriek zijn de huizen van nu gebouwd. Een uitgebreide en ingrijpende sanering van de grond, tot onder de huizen, volgde pas vele jaren later.

Opgravingen
De tegels liggen in de richting van de plek waar deze gebouwen ooit stonden Als je erop staat dan ‘zie‘ je het gebouw of het huis. De eenentwintigste steen is nog niet klaar. Die moet komen te liggen in de buurt van de bibliotheek. Het is de plek waar, bij opgravingen vorig jaar, de kruidentuin van het Graafse kasteel en een stenen brug zijn teruggevonden. Op de steen richting de Bomvrije (laantje naast de Oude Haven, red.) is te lezen dat hier kruitwapens werden opgeslagen in een bomvrij arsenaal; wapens omdat er angst was voor een volgende belegering van de stad.

Folder en route
Aan een folder en een route langs de stenen wordt nog gewerkt. De nieuwe gemeente neemt het initiatief. Haans wil wel begeleide wandelingen doen om de stenen nog meer tot leven te brengen. ‘Op de Markt zou ik de muziekkoepel (attentiesteen 5) graag terugzien, zo’n mooi element kun je eigenlijk niet missen. Het is in 1941 verkocht aan de gemeente Berghem bij Oss en daar in 1987 gesloopt. Misschien een sentimenteel idee, maar wie weet?’, zegt hij lachend.