Democratie - Column Freddy Klooté

Wie in Grave over herindeling van de gemeente praat, moet op zijn tellen passen. Of, beter gezegd: op zijn woorden. De verschillen in (manier van) uitingen over dit belangrijkste thema uit de geschiedenis van het stadje aan de Maas, zijn groot. Aan de ene kant de mensen die het liefst gisteren nog deel willen uitmaken van de gemeente Land van Cuijk, aan de andere kant de voorstanders van het zelfstandig blijven als stad Grave.

Een strijd tussen herindelers en stadhouders. De fanatieke herindelers baseren zich op allerlei feiten, waarvan de juistheid niet altijd is bewezen. Bestuurskracht en kwaliteit van ambtenaren? Financiën? Alles wordt later beter? De stadhouders worden na iedere zin overschreeuwd, uitgemaakt voor bangeriken, krijgen hel en verdoemenis over zich heen gestort. Daar overheen krijgen ze nog een sausje van beledigingen als toetje.

Wie de geschiedenis van het fenomeen “herindeling” bestudeert, ziet dat van de 1000 gemeenten in 1950 er nu in 2020 nog maar 355 over zijn. De leidende gedachte was steeds dat grotere gemeenten beter voor hun burgers kunnen zorgen en kostenbesparingen opleveren. Die gedachte komt bij de fanatici ook steevast als eerste punt naar voren. Terecht? “Nee”, zeggen Wim Voermans en Geert Waling van de Universiteit Leiden, “deze voordelen van schaalvergroting worden schromelijk overschat. Zo laat het onderzoek van COELO naar de gevolgen van herindeling (2014-2015) aan duidelijkheid niets te wensen over. Fusies leveren geen geld op, geen grotere doelmatigheid, en louter negatieve effecten. Ook op de langere termijn”. Beide geleerden vragen zich af waarom we het dan toch blijven doen: “Inwoners willen het niet, het levert niets op. En toch vinden veel bestuurders nog steeds dat het niet opschiet met de schaalvergroting. Het is een soort dogma geworden. Een geloof”.

In het Land van Cuijk is het een lijdensweg geworden. Met vele hoge bergen en zware kasseien. Maar, zoals we dat ook met allerlei landelijke discussies hebben gezien (zwarte Piet, roken, snoepen, drinken, vlees, etc.) werkt het motto ”blijven schreeuwen” best succesvol. Fanatici blijken een groter uithoudingsvermogen te hebben dan mensen die bij de realiteit blijven en hun leven van nu niet willen vergokken.

In de Graafse gemeenteraad waren 4 fanatici en 11 die het leven van nu willen voortzetten. Dat, na een ommekeer in een buurgemeente, het plaatselijk CDA haar partner LPG als een Judas verried, maakte de toestand in dit orgaan dat beslissingen moet nemen, lastig. De fanatici hadden plezier. Leedvermaak. Door de afwezigheid van raadslid Ben Litjens, bleef de finale stemming echter op 7-7 steken. De stem van Ben blijkt een zeer waardevolle. Hij schreef tijdens zijn ziekte: “Ik benadruk dat uw raad niet het morele recht heeft om zonder raadpleging en zeggenschap van onze inwoners te besluiten onze gemeente op te heffen. Een dergelijke beslissing heeft voor de gemeenschap verstrekkende gevolgen, die niet meer hersteld kunnen worden. Nooit komt er daarna nog een gemeente Grave. De invloed van de inwoners op hun bestuur daalt bij opheffing tot nagenoeg nul en het uiteenvallen van onze samenleving wordt er alleen maar door bevorderd”.

Terug naar Voermans en Waling, die de balans opmaken: “Herindelingen zijn schadelijk voor de democratie. Veel burgers verliezen het vertrouwen in de politiek en keren zich af van de democratie. De burger is de grote verliezer”.
Nog een mening horen? “Fusies tussen gemeenten leiden niet tot besparingen en ook als ze gaan samenwerken worden ze er financieel niet wijzer van: de uitgaven slinken zelden of nooit, blijkt uit onderzoek van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) van de Rijksuniversiteit Groningen”.

Freddy Klooté