Top 50 en Zangeres Zonder Naam - Column Jan van As

Al jarenlang heb ik een eigen Top100 van liedjes die ik de allerbeste vind. Dit lijstje staat nog ouderwets in een ‘multiboek’. Ik streep daarin en soms voeg ik iets toe. Waar vroeger Elvis en David Bowie de lijst aanvoerden, staan nu artiesten als Rufus Wainwright en War On Drug, ofschoon eerstgenoemden nog erg hoog staan. Ik ben elke (werk)dag van 4 tot 6 op de radio bij Mfm Brabant en heb dus een podium om 50 van de ‘100 van mezelf’ aan de luisteraars te tonen. In die lijst staan alternatieve liedjes, vette rockers, chansons, Duitse liedjes, Evergreens en… de Zangeres Zonder Naam! 

Toen ik 24 december na de uitzending van mijn Top 50 richting Zeeland reed, moest ik even naar de Jumbo. Voor de deur werd ik staande gehouden door een vage kennis met erg fout haar dat-ie 40 jaar geleden ook al had en steeds meer richting zijn achterhoofd groeit. Kappervriend van ons noemt dat een ‘wijkende haargrens’. Dit is wat hij op opgefokte manier tegen mij zei: “Ik heb vanmiddag zitten luisteren en vond het een waardeloze hitparade. Geen Normaal, Metallica en Queen, maar wel dat manke wijf waar niemand op zit te wachten en die homo van Wham. Daarmee bedoelt hij George Michael, een van de allerbeste zangers van onze tijd en het manke wijf is voor hem de gerespecteerde Zangeres Zonder Naam. Mijn dokter heeft gezegd dat ik bij eventuele escalatie gewoon weg moet gaan, dus ik zei tegen hem: “Jaja tiswa, je moet maar niet meer luisteren” en ik ging naar binnen. 

Op de dag die jaren later mijn verjaardag zou worden, 5 augustus, in het jaar 1919 werd in Leiden een meisje geboren als achtste in de rij van kinderen van de familie Beij. Ze kreeg de naam Marietje. Toen ze 3 jaar was maakte ze een ongelukkige val waarbij ze haar heup brak. Het gezin was arm en ze moest zelf maar zorgen dat ze op de been bleef. Het duurde jaren voordat ze weer ‘n beetje kon lopen, maar ze hield haar hele leven last (ze werd 79). Door wat ze meemaakte in een arm gezin als gehandicapt meisje werd ze strijdbaar. Na een leven vol minder leuke dingen kwam ze terecht in Maastricht, waar ze ‘Sjo’ Servaas ontmoette en later mee trouwde. Ze tekende een contract met Johnny Hoes en sindsdien stroomde haar loontje, eerst honderden guldens maar later miljoenen, voor het merendeel naar Hoes. In haar leven was ongekend veel onrecht, iedereen probeerde beter te worden van haar stem. Op een dag besloot ze die stem ook in te zetten voor de goede zaak en zij nam het met haar muziek op tegen de jagers van zeehondenbaby’s, maar ook tegen discriminatie, geweld tegen vrouwen, drinkende vaders en oorlog. Ze kreeg hulp van de dichter Lucebert (Soldatenmoeder) en schrijver Gerard Reve. 

Ze werd een grote ster en samen met Sjo reed ze in haar beroemde witte Mercedes door de hele Benelux, ze trad op in Paradiso en ook in Kobus in Zeeland. Toen Anita Bryant in Amerika een verschrikkelijk haat kweekte tegen homo’s, schreef Mary zelf ‘n simpele meezinger die vanaf dag 1 het hoogtepunt van haar optredens werd. Ze zong dit lied in het Concertgebouw bij de legendarische ‘Miami Nightmare’. Zij was een grootheid en ik voel me nog steeds vereerd dat ik haar meermaals mocht ontmoeten. Ze heeft een unieke onderscheiding gekregen als allerbeste vertolkster van het levenslied. Google maar eens haar ‘Luister Anita’. Dat liedje stond dus in mijn lijst. 

Toen ze afscheid nam met een concert in Tilburg was ik uitgenodigd en samen met mijn moeder waren wij getuige van een historische avond waar heel veel collega-sterren van Mary waren. Enkele jaren geleden was ik met twee andere Zeelanders bij een optreden van Howard Komproe, die Surinaamse cabaretier met die dikke bril en dikke buik. Bij zijn optreden vroeg hij tussendoor steeds aan het publiek ‘Zijn er nog vragen?’. Op een bepaald moment liet hij één regel horen van het liedje van De Zangeres ‘Hij was maar een neger’. Dat was een protestsong van haar over een donkere man die (met Kerstmis) overal aanbelde, maar niemand liet hem binnen omdat hij niet wit was. Maar dikkebuikmeneer liet maar één enkele zin horen: ‘Hij was maar een neger, zo’n zwarte’. Daarna vroeg hij zich af hoe dit ooit gezongen had mogen worden en beledigde daar De Zangeres keihard mee.
Daarna vroeg hij dus: ‘Zijn er nog vragen?’. Terwijl mijn vrienden zich kapot geneerden, riep ik: ‘Ja hier, je hebt het helemaal mis en het is niet eerlijk alleen dat stukje te laten horen’. Maar hij had een microfoon en ik niet, dus stond ik meteen 10 punten achter. Hij noemde mij ‘vriend’ en zei dat hij heus wel wist wat hij zei en dat ik het verkeerd zag etcetera. Mijn antwoord werd overstemd door zijn geroep in de microfoon en de muziek en ik ben naar buiten gegaan. Dit was zó oneerlijk tegenover die geweldige vrouw en mij.

Dus beste lezers, volgens mij kun je heel goed leven zonder de slechte humor van meneer Komproe. Misschien ken je ‘m helemaal niet, dan mis je niks! Wie aan De Zangeres komt, komt aan mij. Zet maar ‘n plaatje van haar op, er zijn er heeeeel veel!

Jan van As