Getuigen, keuzes en geluidseffecten: Theater na de Dam

CUIJK/GRAVE - Landelijk wordt er op zaterdag 4 mei stilgestaan bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. In een groot aantal theaters zelfs langer dan twee minuten. Zo ook in Cuijk met een eigen invulling van het landelijke concept Theater na de Dam. In de schouwburg nemen een twaalftal Land van Cuijkse spelers samen met het Graafse koor Muzimare (foto linksonder) de soms heel dunne lijn tussen slachtoffer en dader onder de loep.

Een Joodse arts die in Auschwitz voor de bezetters moést zorgen of een oud kampcommandant die na de oorlog geschiedenisdocent werd en op handen werd gedragen door zijn (onwetende) leerlingen: “Het draait erom hoe dun de grenzen zijn tussen daderschap en slachtofferschap en wat dat betekent.” vertelt speelster Liesbeth van der Heijden. “Dat is ook nu nog steeds actueel.” Berry Reijnen, regisseur, deelt een beroemde anekdote van Abel Herzberg. “Een moeder vroeg Herzberg tijdens een lezing: ‘Hoe kunnen we voorkomen dat onze kinderen slachtoffer van geweld worden?’. Herzberg antwoordde: ‘Dat is niet de goede vraag. Het gaat erom hoe we kunnen voorkomen dat onze kinderen beulen worden.’ Bijna dezelfde woorden maar de vraag wordt compleet anders. Het draait allemaal om de keuzes die je maakt in het leven. We komen allen uit dezelfde maatschappij. Maar het zijn de keuzes die bepalen waar je terechtkomt. Dat zet wel aan het denken.”

Theater na de Dam moet de bezoeker ook aan het denken zetten. Berry is niet voornemens om het publiek per se te entertainen of aan het lachen te maken. “Als mensen na afloop zeggen dat ze het indrukwekkend vonden, dat het bij blijft, dan is mijn doel geslaagd.”

En indrukwekkend, dat belooft het stuk zeker te worden. Theater na de Dam gaat dit keer een moderne vertolking voortbrengen van het door Peter Weiss geschreven stuk ‘Het Onderzoek, Oratorium in elf zangen’. Iconisch aan dit stuk is het documentaire aspect. Liesbeth en haar medespelers nemen de rol aan van oud gevangenen uit Auschwitz die ten tijde van de Frankfurt-processen in de jaren ‘60 hun eigen getuigenverklaringen vertellen. Liesbeth: “Van tevoren vertellen we aan het publiek wie we spelen, in mijn geval ‘getuige 3’. Vervolgens ga ik als ‘mezelf’, maar niet als Liesbeth, vertellen wat ik allemaal gezien heb.” Berry: “Het is bijna een journalistiek verslag. Er is weinig plaats voor emoties of persoonlijke beleving. Het is feitelijk.”

Muzimare
Maar, dan is er nog het koor. Muzimare uit Grave, onder leiding van Sophia Brink, zal de geluidsondersteuning verzorgen. De nadruk ligt hierbij op ‘geluidsondersteuning’, want het koor gaat veel meer toevoegen dan liederen. “Ze gaan ook neuriën of op de grond stampen indien dat nodig is. Er zijn echt geluidseffecten. Dat zorgt voor een extra laag in het stuk.”, legt de Cuijkse regisseur uit. Hij noemt een voorbeeld. “In dat kamp was er een kinderkamer. Kun je dat voorstellen? Een kinderkamer in Auschwitz, met kabouterbehang op de muur? Dat is van de zotte natuurlijk. Wat Muzimare gaat doen is precies als die kamer ter sprake komt zachtjes een paar zinnetjes van een kinderliedje zingen. Heel eventjes maar, daarna is het ook weer weg.” Liesbeth: “Dat koor voegt zó veel toe. Eén en één is drie! De eerste keer dat we samenspeelden met het koor waren we allemaal best wel geëmotioneerd. Er zijn wel traantjes gelaten, ook door mij. Het stuk steekt écht geladen in elkaar.”

Impact
Afgaand op de woorden van Liesbeth en Berry zal het doel van het Cuijkse Theater na de Dam, het maken van impact, bereikt moeten worden. De reacties op de eerste try-out onlangs in De Weijer in Boxmeer spreken alvast boekdelen. Het is dan ook niet voor niets dat Berry, het koor en de cast na de voorstelling door de foyer zullen lopen om met mensen te praten en vragen te beantwoorden. Berry: “Uiteindelijk is het belangrijk om in te zien wat dit alles betekent voor het nu. Het is geen politiek stuk, maar het is wel belangrijk om in te zien wat wij allemaal nu aan het doen zijn en hoe we er steeds mee wegkomen. En het is goed om te zien welke rollen jij en ik spelen. Welke keuzes worden er gemaakt?”

Theater na de Dam wordt opgevoerd in Schouwburg Cuijk op zaterdag 4 mei om 21 uur. De voorstelling is gratis te bekijken, mits je via www.schouwburgcuijk.nl een ticket hebt bemachtigd. Voorafgaand aan de voorstelling is het mogelijk in de Grote Zaal de Nationale Dodenherdenking te bekijken.